Waar zit uw corruptierisico? Reflecteer, herken en voorkom.

Fraude en corruptie ontstaan zelden uit het niets. Vaak begint het met kleine afwijkingen en signalen: een factuur zonder duidelijke onderbouwing, een consultant die ‘via via’ binnenkomt, of een contract dat buiten de standaardprocedure wordt goedgekeurd. Op zichzelf hoeft dat geen probleem te zijn, maar in samenhang met andere signalen kan dit wel een rode vlag zijn. Dit gebeurt bijvoorbeeld als een bestuurder aandelen heeft in datzelfde bedrijf, of als er geen tegenmacht is in besluitvorming. Daarom is het cruciaal om risico’s altijd in het grotere geheel te bekijken. Niet elk signaal is direct een schandaal, maar elk signaal verdient wel aandacht. Juist door patronen te herkennen en bespreekbaar te maken voorkom je dat kleine afwijkingen uitgroeien tot grote problemen.

Reflectie: waar staat u als organisatie?

Onze eerdere artikelen lieten zien dat integriteit geen statisch begrip is, maar een continue proces van alertheid, reflectie en actie. Het herkennen van risico’s vraagt om meer dan alleen regels en procedures; het vraagt om een cultuur waarin dilemma’s besproken worden, signalen serieus genomen worden en iedereen zich verantwoordelijk voelt. Durf daarom kritisch te kijken naar uw eigen organisatie. Hoe open is het gesprek over integriteit? Worden rode vlaggen daadwerkelijk opgepakt of verdwijnen ze in de waan van de dag? En hoe zorgt u ervoor dat integriteit niet alleen een thema is tijdens de Week van de Integriteit, maar het hele jaar door?

Praktische handvatten voor reflectie

Gebruik deze reflectievragen om risico’s te herkennen, het gesprek aan te gaan en integriteit te verankeren in uw dagelijkse praktijk. De onderstaande zelfscan is bedoeld als gespreksstarter, niet als checklist. U kunt deze vragen gebruiken in teamoverleg, als vast onderdeel van kwartaalreviews, bij onboarding van nieuw personeel, leveranciers of consultants, tijdens audits of interne controles, of als input voor risicoanalyses en integriteitsworkshops. Leg bevindingen vast in een kort verslag of gebruik ze als basis voor vervolgacties. Het doel is niet om alles direct op te lossen, maar om het gesprek aan te gaan.

Zelfscan: 10 reflectievragen die helpen bij het onderkennen van corruptierisico’s

1. Kent u de derde partijen écht?
2. Zijn relevante leveranciers, consultants en tussenpersonen gescreend op achtergrond, eigendom en reputatie?
3. Zijn betalingen altijd logisch en onderbouwd?
4. Worden commissies, consultancy fees en andere uitgaven altijd goedgekeurd én onderbouwd met bewijs van geleverde prestaties?
5. Is er voldoende tegenmacht in besluitvorming?
6. Kunnen grote contracten, aanstellingen of betalingen door één persoon worden goedgekeurd, of is er altijd een vier-ogen-principe?
7. Worden signalen van ongebruikelijke transacties besproken?
8. Is er ruimte om vragen te stellen bij opvallende betalingen, nieuwe leveranciers of afwijkende contracten zonder angst voor repercussies?
9. Is integriteit een vast onderdeel van teamoverleg?
10. Worden dilemma’s, rode vlaggen en lessons learned structureel besproken binnen teams en afdelingen?

De kracht zit niet in het afvinken, maar in het bespreken. Juist door deze vragen samen te behandelen, ontstaat inzicht in blinde vlekken en kansen voor verbetering.

Typische risicogebieden per afdeling en sector

Elke afdeling kent zijn eigen kwetsbaarheden. Inkoopafdelingen lopen bijvoorbeeld risico op kickbacks, fictieve facturen en voorkeursleveranciers zonder duidelijke reden. Bij verkoop zijn ongebruikelijke commissies, cashbetalingen en deals via tussenpersonen risicovol. HR-afdelingen moeten alert zijn op nepotisme, belangenverstrengeling en aanstellingen buiten de procedure om. Finance ziet vaak betalingen aan onbekende entiteiten, shell companies en routing via risicolanden. Management speelt een sleutelrol in het creëren van de juiste cultuur: gebrek aan ‘tone at the top’, onvoldoende meldcultuur en druk op targets vergroten het risico. Integriteit is dus een belangrijk thema in elke afdeling.

Typische patronen per sector

Uit ons onderzoek¹ volgen ook sectorpatronen. In Energy, Resources & Industrials zijn bijvoorbeeld opgeblazen commissies en betalingen via tussenpersonen veelvoorkomend. Financial Services kent risico’s rond bankoverschrijvingen, reis- en verblijfskosten en valse documentatie. In de telecommunicatie zijn cashbetalingen, schijnconsultancycontracten en gelaagde structuren risicovol. Aerospace & Aviation, Technology en Life Sciences hebben elk hun eigen kwetsbaarheden, van fictieve diensten tot opgeblazen promotiekosten.

Wereldwijde top 5 patronen

Naast deze specifieke risico’s zijn er wereldwijd terugkerende corruptiepatronen. Onze analyse van 99 FCPA-zaken laat zien welke methoden, doelen en verhullingsstrategieën het meest voorkomen:

Hoe gebruikt u deze informatie?

Herken deze patronen in uw eigen processen en gebruik ze als input voor risicoanalyses, interne controles en compliance-trainingen. Stel uzelf vragen zoals:

• Zien wij vergelijkbare betaalstructuren of contractvormen?
• Zijn er signalen van tussenpersonen of schijnconstructies?
• Hoe transparant zijn onze eigendoms- en betalingsketens?

Door deze patronen bespreekbaar te maken, voorkomt u dat kleine afwijkingen uitgroeien tot grote integriteitsrisico’s.

______________

[1] Ons onderzoek bestaat uit de analyse van 99 internationale FCPA-handhavingszaken uit de periode 2015-2025. We onderzochten patronen, mechanismen, gedragingen van organisaties en uitkomsten van handhaving.